Λεβάντα
Lavandula Angustifolia
Φέρεται ότι ξεκίνησε σαν ενδημικό φυτό της Μεσοποταμίας, και πρώτοι την χρησιμοποίησαν οι Άραβες, ενώ αργότερα εξαπλώθηκε στις μεσογειακές χώρες. Στην αρχαία Λιβύη, την Ελλάδα και την Ρώμη, χρησιμοποιούσαν τη λεβάντα για να αρωματίζουν το νερό του λουτρού και για την παρασκευή αρωματικών σαπουνιών.
Το όνομα της προέρχεται από το λατινικό ρήμα lavare, που σημαίνει πλένω, γιατί οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν άνθη λεβάντας για να αρωματίσουν το νερό των λουτρών τους, συνήθεια που πήραν από τους αρχαίους Αιγύπτιους.
Γνωστή στην αρχαία Αίγυπτο, φύτρωνε στους κήπους των ιερών Θηβών και την χρησιμοποιούσαν στην παραγωγή αρωματικών αλοιφών και ελαίων. Ήταν ένα από τα συστατικά του βάλσαμου της ταρίχευσης, μάλλον για το άρωμά της, ενώ συχνά, αγγεία με άρωμα λεβάντας συνόδευαν υτον νεκρό στον τάφο. Στον τάφο του Τουταγχαμών, στην κοιλάδα των βασιλέων, βρέθηκε ένα αγγείο με άρωμα λεβάντας, διατηρημένο σε αρκετά καλή κατάσταση, 3500 χρόνια μετά την ταφή.
Η βασίλισσα του Σαββά και η Κλεοπάτρα, οι μεγάλες ξελογιάστρες της αρχαιότητας, αγαπούσαν το άρωμα της και το χρησιμοποιούσαν στο λουτρό και τα καλλυντικά τους, ενώ η βιβλική Ιουδήθ, κόρη του άρχοντα της Βαιτυλούας, έσωσε την πόλη της από την πολιορκία των Ασσυρίων, καταφέρνοντας να αποκεφαλίσει τον στρατηγό τους τον Ολοφέρνη, αφού τον αποπλάνησε, λουσμένη με άρωμα λεβάντας.
Οι ελληνες έλεγαν την λεβάντα "νάρδο" ή "ναρδόσταχο" και γέμιζαν με τα άνθη της χαραμάδες και κλειδαρότρυπες. Την αγαπούσαν τα αγαθά πνεύματα και οι καλές νεράιδες, έδιωχνε τελώνια και φαντάσματα και προστάτευε από το κακό μάτι.
Στο κατά Λουκά Ευαγγέλιο, η Μαρία Μαγδαληνή μύρωσε τα πόδια του Ιησού με μύρο από νάρδο.
Η εβραϊκή παράδοση λέει πως τη λεβάντα, πήραν μαζί τους οι πρωτόπλαστοι όταν έφυγαν (κακήν - κακώς) από τον κήπο της Εδέμ. Πάνω σε αυτόν τον μύθο, οι χριστιανοί συμπληρώνουν πως το λουλούδι της δεν είχε καμία μυρωδιά, ώσπου η παναγία άπλωσε πάνω της τα ρούχα του βρέφους Ιησού. Όταν τα μάζεψε, η λεβάντα είχε αποκτήσει το μεθυστικό της άρωμα.
Ο Διοσκουρίδης περιγράφει το είδος Lavandula Stoechas και αναφέρει ότι φύεται στην Νότια Γαλλία, στην περιοχή της Μασσαλίας και ότι μ' αυτήν έφτιαχναν κρασί, τον "στοιχαδίτη οίνο" και ξύδι, τον "στοιχαδικό όξο", τα οποία τα χρησιμοποιούνταν κατά της επιληψίας, αλλά και για τους πόνους του θώρακα και των πλευρών, ενώ εκτενείς αναφορές στις θεραπευτικές της ιδιότητες κάνουν ο Θεόφραστος, ο Γαληνός και ο Πλίνιος.
Λέγεται ότι στην μεγάλη επιδημία πανούκλας της Τουλούζης το 1630, 4 άτομα συνελήφθησαν να λεηλατούν τους νεκρούς και τα σπίτια τους, χωρίς να μολύνονται οι ίδιοι. Με αντάλαγμα τη ζωή τους, έδωσαν στο δικαστήριο το μυστικό της ανοσίας τους, το οποίο ήταν μια αλοιφή από λεβάντα, φασκόμηλο και δενδρολίβανο. Το σκεύασμα έγινε γνωστό σαν «το λάδι των 4 κλεφτών» και χρησιμοποιήθηκε προληπτικά και σε άλλες επιδημίες μολυσματικών ασθενειών.
Η λεβάντα στον μεσαίωνα, στρωνόταν σαν χαλί στα κάστρα, τους ναούς και στα αναρρωτήρια για να αρωματίζει και να απολυμαίνει. Ακόμα και σήμερα, βρίσκεται σε μπαούλα και ντουλάπες με ρούχα, για άρωμα και για προστασία από τον σκόρο και άλλα έντομα.
Η βενεδικτίνη μοναχή του 12ου αιώνα αγία Χιλντεγκαρντ παρασκεύασε την πρώτη κολόνια από την λεβάντα του κήπου της και την χρησιμοποιούσε για για τον πονοκέφαλο, υστερία, νευρική ταχυπαλμία, αρθριτικά, έλκος, πονόδοντο, κολικούς και για κρυολογήματα.
Η λεβάντα, από τον 15ο αιώνα κυριάρχησε στην πανίσχυρη γαλλική αρωματοποιία της περίφημης Grasse και ξοδευόταν σε τεράστιες ποσότητες στην αυλή των Λουδοβίκων, που όπως ξέρουμε δεν είχαν καθόλου καλή σχέση με το νερό και το σαπούνι και γενικά η προσωπική τους υγιεινή ήταν σε άθλια επίπεδα.
• Ο Γάλλος γιατρός και ερευνητής Jean Valnet, χρησιμοποιούσε τις αντισηπτικές και επουλωτικές ιδιότητες της οικογένειας Χειλανθών (λεβάντα, φασκόμηλο, θυμάρι, δεντρολίβανο, ρίγανη κλπ). Ανακάλυψε πως το αιθέριο έλαιο της λεβάντας σκοτώνει σε κατάλληλη αραίωση τον βάκιλο της φυματίωσης, του τύφου, της διφθερίτιδας, τον σταφυλόκοκκο και συνιστούσε να ψεκάζεται αιθέριο λεβάντας σε αραίωση 2% για απολύμανση θαλάμων ασθενών και χειρουργείων.
• Κατά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμου το αιθέριο έλαιο της λεβάντας χρησιμοποιήθηκε σαν αντισηπτικό των τραυμάτων και για την αντιμετώπιση χρόνιων δερματικών παθήσεων.
• Έχει σημαντικά καταπραϋντική δράση στο νευρικό σύστημα σε περιπτώσεις υπερδιέγερσης.
• Η λεβάντα είναι βότανο εξισορροπητικό. Καταπολεμά την νευρικότητα, την ατονία, το άγχος και την μελαγχολία αλλά και την υπερδιέγερση, τονώνει και ξεκουράζει, είναι ήπιο αντικαταθλιπτικό λειτουργεί γενικά κατευναστικά και ηρεμιστικά.
• Για τους αρωματοθεραπευτές, οι χαλαρωτικές ιδιότητες της λεβάντας ωφελούν στις φλεγμονές, σε σπασμούς και σε πόνους και οι αντισηπτικές ιδιότητες του αιθέριου ελαίου το κάνουν κατάλληλο για πολλές λοιμώξεις.
• Χωρίς να την θεραπεύει, είναι ανακουφιστική για τα συμπτώματα της ιγμορίτιδας, ενώ βοηθάει και στα συμπτώματα του hangover.
• Η λεβαντα έχει ισχυρή αντιμικροβιακή δράση και έτσι, θεωρείται αποτελεσματική για την επούλωση μικρών πληγών, κοψιμάτων, εγκαυμάτων, ενώ είναι κατάλληλη για τον καθαρισμό του δέρματος σε περιπτώσεις ακμής, εκζεμάτων και δερματοπαθειών.
• Θεωρείται υποτασική ένα τσάι λεβάντας πριν τον ύπνο ρίχνει τη πίεση και μειώνει τη νυχτερινή ταχυπαλμία. Έχει ανθελμινθικές ιδιότητες μπορεί δηλαδή να χρησιμοποιηθεί για την καταπολέμηση των παρασίτων στα έντερα.
Περιέχει φλαβονοειδή, που έρευνες έδειξαν πως ενεργοποιούν ένζυμα τα οποία μειώνουν την πιθανότητα εμφάνισης συγκεκριμένων τύπων καρκίνου, καρδιακών παθήσεων και εκφυλιστικών παθήσεων που σχετίζονται με τη γήρανση. Κάποιες από αυτές τις ουσίες συμβάλλουν επίσης στην καλύτερη υγεία των δοντιών και τη μείωση της εκδήλωσης κοινών ασθενειών όπως η γρίπη.
Σε περίπτωση εγκυμοσύνης, καλό είναι να την αποφεύγουμε γιατί είναι διεγερτικό της μήτρας.