Γαϊδουράγκαθο
Silybum Marianum
Η χειρωνιά, το μεγάλο Κενταύριον, πήρε το ελληνικό του όνομα από τον σοφό κένταυρο Χείρωνα, δάσκαλο του Απόλλωνα, του Ασκληπιού, του Αχιλλέα και του Ιάσονα. Ο Χείρων πολεμούσε στο πλευρό του Ηρακλή εναντίον των κενταύρων στην τιτανομαχία.
Ο Ηρακλής όμως τον πλήγωσε κατά λάθος στο πόδι με ένα βέλος βουτηγμένο στο δηλητήριο της Λερναίας Ύδρας. Ο θεραπευτής Χείρωνας χρησιμοποίησε το γαϊδουράγκαθο για να γιατρέψει την πληγή του.
Σαν βότανο, το πρωτοαναφέρει ο Θεόφραστος τον 4ο αιώνα π.Χ. ο οποίος το ονομάζει "Πτέρνιξ" ενώ το ξανασυναντάμε στο έργο του Διοσκουρίδη "Περί Ύλης Ιατρικής" σαν επουλωτικό των πληγών.
Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος έγραψε ότι ένα μείγμα χυμού από γαϊδουράγκαθο με μέλι είναι θεραπευτικό της χολής.
Κατά τον μεσαίωνα, η χρήση του αναφέρεται σε όλες τις σημαντικές ιατρικές αναφορές βοτάνων, σαν φάρμακο για την πανούκλα, για την γάγγραινα και τις πυώδεις πληγές, ενώ στο τέλος του 16ου αιώνα, ο Άγγλος βοτανολόγος Nicholas Culpeper το αναφέρει ως εξαιρετικό φάρμακο για αποφράξεις της χολής και του σπλήνα, θεραπευτικό για τον ίκτερο και για την αποβολή της πέτρας από τη χολή.
Σύμφωνα με την σαξωνική παράδοση, τα λευκά, σαν φλέβες σημάδια στα φύλλα του, είναι οι στάλες από το γάλα της Παρθένου Μαρίας που έπεσαν πάνω του όταν θήλαζε τον Ιησού και γι' αυτό πήρε το αγγλικό του όνομα milk thistle (γαλατοαγκάθι) ή Mary thistle και στα γαλλικά Chardon Marie (αγκάθι της Μαρίας).
Το είπαν “Δαγκωνιά του Διαβόλου” επειδή η ρίζα του μοιάζει σαν δαγκωμένη. Κατα την γαλλική παράδοση, τη ρίζα του τη δάγκωσε ο διάβολος, από τον θυμό του όταν συλογίστηκε την τιμωρία που τον περιμένει τη μέρα της Δευτέρας Παρουσίας.
Ο Άγγλος φυτολόγος του 16ου αιώνα Τζων Γκέραρντ, γράφει πως ο Διάβολος, δάγκωσε το γαϊδουράγκαθο προσπαθώντας να το σκοτώσει, επειδή είναι χρήσιμο στους ανθρώπους και τα ζώα.
• Διαθέτει ένα μείγμα αντιοξειδωτικών φλαβονοειδών που είναι γνωστά ως σιλυμαρίνη και είναι το φυτό που έχει την συχνότερη παρουσία σε μελέτες για τη θεραπεία ηπατοπαθειών, με πάνω από 450 διεθνείς δημοσιεύσεις.
• Στη σύγχρονη βοτανοθεραπευτική, το γαϊδουράγκαθο είναι το κύριο συστατικό που χρησιμοποιείται στην προστασία του συκωτιού από λοιμώξεις, κατανάλωση αλκοόλ ή χημειοθεραπείες. Μπορεί να βοηθήσει στο να περιοριστούν οι βλάβες στο συκώτι και συμβάλλει στην ανανέωση των κυττάρων του. Αυξάνει τη συγκέντρωση στο συκώτι της γλουταθειόνης (GSH), που προκαλεί αποδόμηση των μοριακών αλυσίδων ορμονών, φαρμάκων και χημικών ουσιών, και έτσι βελτιώνει την αποτοξινωτική ικανότητα του ήπατος.
• Η σιλυμαρίνη λειτουργεί σαν αντιοξειδωτικό, 10 φορές πιο ισχυρό από την βιταμίνη Ε, προλαμβάνοντας τη δράση των ελευθέρων ριζών, δηλαδή τοξικών παραγόντων με υψηλή μοριακή δραστικότητα, που καταστρέφουν άλλα μόρια ή και τα ίδια τα κύτταρα προκαλώντας ηπατικά προβλήματα. Το γαϊδουράγκαθο φαίνεται ότι αναστέλλει τη δράση του ενζύμου λιποξυγενάση και έτσι εμποδίζει την παραγωγή και τη δράση των λευκοτριένιων, μιας επικίνδυνης για το ήπαρ ομάδα ενώσεων.
• Λειτουργεί σαν αντίδοτο απέναντι σε τοξικούς παράγοντες, που είτε υπάρχουν στο φυσικό περιβάλλον, είτε παράγονται από μεταβολικές διαδικασίες. Χαρακτηριστικές είναι οι μελέτες για δηλητηριάσεις από τοξικά μανιτάρια, όπου εξουδετέρωσε πλήρως τις επιπτώσεις. Έτσι, το γαϊδουράγκαθο χρησιμοποιείται σε ηπατικές βλάβες από χημικούς παράγοντες και από αλκοόλ, σε χρόνιες και ιογενείς ηπατίτιδες, δηλητηριάσεις, ίκτερο και κίρρωση του ήπατος.
• Η πιο ενδιαφέρουσα όμως επίδραση του γαϊδουράγκαθου είναι η ικανότητά του να ευνοεί την σύνθεση πρωτεϊνών και την παραγωγή νέων ηπατικών κυττάρων, σε αντικατάσταση των κατεστραμμένων.
• Πρόσφατες μελέτες του αποδίδουν σημαντικές αντικαρκινικές, νευροπροστατευτικές και καρδιοπροστατευτικές του ιδιότητες λόγω της αποτελεσματικής μείωσης της χοληστερόλης που προκαλεί. Μειώνει τη δράση των διεγερτών των όγκων, σταθεροποιεί τα μαστοκύτταρα και ρυθμίζει τις λειτουργίες του ανοσοποιητικού.
• Είναι βοηθητικό στην κατάθλιψη και την μελαγχολία, χρησιμοποιείται σαν ενισχυτικό του εγκεφάλου και της μνήμης.
• Συμβάλλει στον καθαρισμό του αίματος, την αποτοξίνωση του οργανισμού, είναι καταπραϋντικό στη καταρροή και στη πλευρίτιδα, αλλά και στη ψωρίαση. Χορηγείται σε όλα τα προβλήματα της χοληδόχου κύστης καθώς αυξάνει την έκκριση και την ροή της χολής από το ήπαρ και την χοληδόχο κύστη.
• Η σιλυβίνη φαίνεται να είναι ευεργετική για τον καθαρισμό του αίματος, την αποτοξίνωση του οργανισμού, στην αντιμετώπιση προβλημάτων του παγκρέατος, σε θεραπεία προβλημάτων των πνευμόνων και προβλημάτων του προστάτη όπως το αδενοκαρκίνωμα.
• Το Γαϊδουράγκαθο είναι ένα εξαιρετικό προαγωγό της έκκρισης γάλακτος και προτείνεται για χρήση από τις θηλάζουσες μητέρες.
• Έχει χρησιμοποιηθεί σε θεραπεία για τους κιρσούς, για διαταραχές της εμμήνου ρύσεως, για ανωμαλίες του σπλήνα και των νεφρών, κατά της υψηλής χοληστερόλης, του σακχαρώδη διαβήτη.
• Το γαϊδουράγκαθο δεν παρουσιάζει καμία τοξικότητα και τα συστατικά του φαίνεται να είναι εντελώς ακίνδυνα για τον ανθρώπινο οργανισμό.