Ελιά
Olea europaea
Όταν επέστρεψε ο Ηρακλής στην Ελλάδα από τις χώρες των Υπερβoρείων, μετά την ολοκλήρωση των άθλων του, έφερε μαζί του την αγριελιά και την φύτεψε στην Ολυμπία. Από το δέντρο αυτό κατασκεύαζαν τα στεφάνια των Ολυμπιονικών.
Το ρόπαλο που κρατούσε, ήταν από μια αγριελιά που φύτρωνε σε μια ακτή στο Σαρωνικό. Όταν πήγε στην Τροιζήνα και βρέθηκε μπροστά στο άγαλμα του πολύγιου Ερμή, ακούμπησε το ρόπαλό του στο άγαλμα και κείνο βλάστησε και έβγαλε ρίζες. Όταν ο Παυσανίας βρέθηκε στην Τροιζήνα, αναφέρει ότι του έδειξαν την αγριελιά η οποία είχε φυτρώσει από το ρόπαλο του Ηρακλή.
Ένας άλλος Ηρακλής, ο Κουρήτης ή Ιδαίος Δάκτυλος (κάτι σαν μυθικό αγαθό στοιχειό), έφερε την αγριελιά από τον Βορρά ή από την πατρίδα του την Κρήτη και την φύτεψε για πρώτη φορά στην Ολυμπία. Ο Ιδαίος αυτός Ηρακλής είχε τέσσερα μικρότερα αδέρφια, τον Παιωναίο, τον Ιάσιο, τον Επιμίδη και τον Ίδα και οι πέντε τους μια μέρα παραβγήκαν για παιχνίδι στο τρέξιμο στην Ολυμπία. Αυτός ήταν ο πρώτος αγώνας δρόμου που έγινε ποτέ και ο νικητής στεφανώθηκε με ένα κλαδί από την ελιά που είχε φυτέψει εκεί ο μεγάλος αδελφός. Από τότε στεφανώνουν με αγριελιά τους νικητές των Ολυμπιακών αγώνων.
Ο Αρισταίος ήταν γιος του Απόλλωνα και της Κυρήνης, κόρης του Υψέα, βασιλιά των Λαπιθών. Γεννήθηκε στην Λιβύη και ο Ερμής τον έδωσε στη Γαία και τις Ώρες για να τον αναθρέψουν. Όταν μεγάλωσε, οι Μούσες, τον εμπιστεύτηκαν να βόσκει τα κοπάδια τους στη Φθία και τον την δίδαξαν την μαντική και την ιατρική. Οι Νύμφες, τον έμαθαν να καλλιεργεί το αμπέλι και την ελιά, τον δίδαξαν μελισσοκομία και τυροκομία. Ήταν ξακουστός θεραπευτής και ειδικός στην αντιμετώπιση των επιδημιών.
Ο Αρισταίος δίδαξε τις τέχνες του στους ανθρώπους και διέδωσε την ελαιοκαλλιέργεια. Ταξίδεψε στην Ελλάδα, πήγε στην Αρκαδία, την Κρήτη και τις Κυκλάδες. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης εξιστορεί το πέρασμα του Αρισταίου από την Κορσική, τη Σαρδηνία και τη Σικελία. Εκεί, τιμήθηκε και λατρεύτηκε σαν θεός προστάτης των γεωργών και των ελαιοκαλλιεργητών.
Ο Άνιος, γιός του Διονύσου και της Αριάδνης, όταν οι απόγονοι του Μίνωα μοίρασαν τις Κυκλάδες, έγινε ο άρχοντας της ιερής Δήλου. Από την Δωρίππη απέκτησε τρείς κόρες, τις Οινοφόρες, την Ελαΐδα, την Οινώ και την Σπερμώ, που ο παπούς τους ο Διόνυσος προίκισε την κάθε μία με ένα μοναδικό χάρισμα: "ποιείν εκ γης έλαιον, οίνον και σίτον". Οι Αχαιοί όταν στην επιστροφή τους από την Τροία, πέρασαν από τη Δήλο, θέλησαν να κλέψουν τις Οινοφόρες. Ο Διόνυσος για να τις προστατέψει, μεταμόρφωσε τα τρία κορίτσια σε περιστέρια κι έτσι, οι τέχνες τους διαδόθηκαν σ' όλο τον κόσμο.
Η Αθηνά και ο Ποσειδώνας έριζαν για την προστασία και την ονομασία της Αθήνας και ο βασιλιάς Κέκροπας τους κάλεσε να αγωνιστούν, ορίζοντας κριτές τους άλλους δέκα ολύμπιους.
Πρώτος ο Ποσειδώνας, έδωσε στον βράχο ένα δυνατό χτύπημα με την τρίαινά του απ'όπου ξεπήδησε θαλασσινό νερό, σχηματίζοντας μια μικρή αλμυρή λίμνη, την "Ερεχθηίδα" θάλασσα.
Η Αθηνά, φύτεψε μια ελιά πάνω στον άγονο βράχο, που φούντωσε και γέμισε καρπό, τους δίδαξε την καλλιέργεια της ελιάς κι αυτοί σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, έδωσαν το όνομά της στην πόλη. Η ιερή ελιά σωζόταν για πολλά χρόνια αργότερα, παρ' ότι όταν το 480 π.Χ. κατέκτησαν οι Πέρσες την Αθήνα την έκαψαν, όμως, την άλλη κιόλας μέρα, βλάστησε και πάλι για να ζήσει αρκετούς ακόμα αιώνες μέχρι τη ύστερη ρωμαϊκή περίοδο.
Η ελιά είναι το θεμέλιο των πολιτισμών της μεσογείου, σύμβολο σοφίας, ειρήνης, γονιμότητας, ευημερίας, νίκης. Στην Παλαιά Διαθήκη, ένα περιστέρι έφερε στο Νώε κλαδί ελιάς για να του δείξει ότι τελείωσε ο κατακλυσμός.
Όλοι οι λαοί της έχουν γι'αυτή μια θέση στη μυθολογία τους. Από την Ίσιδα, τον Προμηθέα, την Αστάρτη, τον Δία, όλες οι σημαντικές θεότητες της Μεσογείου έχουν μυθολογική σχέση με την Ελιά.
Οι πρώτοι ελαιοκαλλιεργητές πιστεύεται ότι ήταν οι Σουμέριοι από το 5000 π.Χ. και οι Φοίνικες αυτοί που την εμπορεύτηκαν και την διέδωσαν στις μεσογειακές χώρες. Στην αρχαία Αίγυπτο την χρησιμοποιούσαν στο μείγμα της ταρίχευσης των νεκρών.
Ο Διοσκουρίδης, ο Διοκλής, ο Αναξαγόρας, ο Εμπεδοκλής μελέτησαν εκτεταμένα τις φαρμακευτικές ιδιότητες της ελιάς. Ο Αριστοτέλης συνέγραψε για την επιστήμη της ελαιοπαραγωγής. Ο Σόλων νομοθέτησε την απαγόρευση της κοπής πάνω από δύο ελαιόδεντρων τον χρόνο από τους Αθηναϊκούς ελαιώνες, για να προστατεύσει τους ελαιοπαραγωγούς.
Ο Ιπποκράτης συνιστά μετά από μία επώδυνη αποβολή το τρίψιμο της γυναίκας με λάδι ελιάς. Επίσης προτείνει την επάλειψη των ρούχων με λάδι ελιάς για προληπτικούς και θεραπευτικούς λόγους.
• Η πρώτη επίσημη αναφορά για τη χρήση των φύλλων της ελιάς στην ιατρική έρχεται από το 1854, στην επιθεώρηση Pharmaceutical Journal όπου αναφέρεται μια απλή συνταγή για το υδατικό εκχύλισμα των φύλλων της ελιάς ως αντιπυρετικό.
• Από τις αρχές του 20ου αιώνα συναντάμε αρκετές αναφορές στη βιβλιογραφία για την δράση των φύλλων της ελιάς. Ειδικότερα, αναφέρεται η αντιοξειδωτική, αντιμικροβιακή, αντιυπερτασική, αγγειοδιασταλτική και υπογλυκαιμική δράση του εκχυλίσματος των φύλλων.
• Κλινικά δεδομένα για τη χρήση των φύλλων της ελιάς στην θεραπεία της υπέρτασης, υπάρχουν από τη δεκαετία του 1950.
• Τα τελευταία 40 χρόνια, φαρμακευτικά σκευάσματα με βάση τα φύλλα της ελιάς κυκλοφορούν ευρύτατα στη Γερμανία με ενδείξεις για την υποστήριξη της λειτουργίας του καρδιαγγειακο, τη σταθεροποίηση των επιπέδων ζαχάρου στο αίμα, τη ρύθμιση της χοληστερίνης και την προστασία των αγγείων από τις αθηρωματικές πλάκες.
• Έχουν ήπια διουρητική δράση, χρήσιμη σε περιπτώσεις κατακράτησης υγρών και προεμμηνορυσιακού συνδρόμου. Βοηθητική στη ρύθμιση της λειτουργίας των νεφρών, κατοχυρωμένη
από Έλληνες ερευνητές στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, από το 2011, ενώ Γάλλοι ερευνητές, χαρακτηρίζουν τα φύλλα της ελιάς ως σημαντικό αντιπυρετικό και αντιβιοτικό.
• Η ταυτόχρονη παρουσία της ελαιοευρωπαΐνης με την βιταμίνη Ε που υπάρχει σε αφθονία στα φύλλα της ελιάς (διπλάσια από αυτή που υπάρχει σε ανάλογη ποσότητα σησαμέλαιου), αναστέλλει την συγκόλληση των αιμοπεταλίων, συμβάλλοντας σημαντικά στην αντιμετώπιση των καρδιαγγειακών επεισοδίων και την αποφυγή επικίνδυνων θρόμβων.
• Στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ιαπωνία, τα φύλλα της ελιάς έχουν από δεκαετίες την έγκριση των Οργανισμών Φαρμάκων για τη χρήση τους σε φαρμακευτικά σκευάσματα.
• Το εκχύλισμα των φύλλων της ελιάς και η ελαιοευρωπαΐνη, έχει βρεθεί ότι έχουν ισχυρή μικροβιοκτόνο δράση κατά πολλών παθογόνων που συμπεριλαμβάνουν τους ιούς της γρίπης, του έρπητα, μύκητες και βακτήρια, ενώ συμβάλλουν στη γενική ενίσχυση του ανοσοποιητικού.
Με τη μορφή εκχυλίσματος έχουν χρησιμοποιηθεί στην παραδοσιακή ιατρική σαν αντινεοπλασματικά.
• Στην Ελλάδα, μετά από ένα όργιο τσαρλατανισμού λίγα χρόνια νωρίτερα, όπου κάποιοι "ερευνητές" διαλαλούσαν τη "θεραπεία του καρκίνου" σε πρωϊνές εκπομπές στην τηλεόραση (!), αρχίζουμε και ενημερωνόμαστε ψύχραιμα για διεθνείς ιατρικές και φαρμακολογικές μελέτες για τις ευεργετικές τους ιδιότητες.
• Παρ' όλα αυτά, εξελίσεται επιστημονική έρευνα για την αναζήτηση αντιοξειδωτικής δράσης των φαινολικών ενώσεων που περιέχονται στα φύλλα της ελιάς. "Ήδη, υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα σχετικά με την ελευρωπαΐνη, μια αντιοξειδωτική ουσία που βρίσκεται στα φύλλα και τον καρπό του ελαιοδέντρου και στην οποία οφείλουν την πικρή γεύση τους και την υδροξυτυροσόλη. Αυτές οι δύο ουσίες, γνωστές και για τις αντιοξειδωτικές τους ιδιότητες, είναι και αυτές που δίνουν στο δέντρο την μεγάλη αντοχή έναντι στα έντομα και βακτήρια