Σε όλο τον κόσμο και σε όλες τις ιστορικές περιόδους, η καταγεγραμμένη ιστορία και η λαϊκή παράδοση δείχνουν ότι ο άνθρωπος ερεύνησε τις θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων. Γιατροί, σαμάνοι, ιερείς, αλχημιστές, (ανάμεσά τους βέβαια και πολλοί τσρλατάνοι) προσπάθησαν να ανακαλύψουν και να εκμεταλευτούν τις θεραπευτικές τους ιδιότητες. Η φαρμακολογία οφείλει πολλά σε αυτούς τους ερευνητές και πολλά από τα σύγχρονα φάρμακα αποτελούνται από συστατικά που προέρχονται από βότανα.
Τα πρώτα γραπτά κείμενα για τα φαρμακευτικά φυτά προέρχονται από τους Σουμέριους, περίπου το 3.000 π.Χ. οι οποίοι περιέγραψαν με ακρίβεια φαρμακευτικές χρήσεις για το θυμάρι, τη δάφνη, το κύμινο και την μέντα. Υπάρχουν ωστόσο αρχαιολογικές ενδείξεις ότι η πρακτική της βοτανοθεραπείας χρονολογείται ακόμα παλιότερα στην Κίνα, την Ινδία και τη Μεσοποταμία.
Ο αρχαίος αιγυπτιακός πάπυρος Ebers, που γράφτηκε περίπου το 1550 π.Χ. κατά τη βασιλεία του φαραώ Αμενχοτέπ, θεωρείται σήμερα ένα από τα αρχαιότερα και σημαντικά ιατρικά έργα στον κόσμο. Ασχολείται αναλυτικά με τη γυναικολογία, την οδοντιατρική ακόμα και την ψυχιατρική. Είναι το πρώτο έργο που περιγράφει με εξαιρετική ακρίβεια το κυκλοφορικό σύστημα, τον ρόλο της καρδιάς και των αιμοφόρων αγγείων. Στον πάπυρο αναφέρονται πάνω από 700 θεραπείες με φυτικά σκευάσματα, πράγμα που δείχνει ότι οι Αιύπτιοι είχαν ήδη μελετήσει αναλυτικά τη χρήση των βοτάνων.
Στην Ινδία, η ιστορία της χρήσης φυτικών πόρων για τη θεραπεία ασθενειών μπορεί να χρονολογηθεί από το 2.000 π.Χ. Υπάρχει βιβλιογραφία από το 600 π.Χ. και μετά, στα σανσκριτικά και σε άλλες ινδικές γλώσσες, που περιγράφει ασθένειες και την αντιμετώπισή τους, με χρήση θεραπευτικών και φαρμακευτικών μεθόδων.
Οι παλαιότερες αναφορές σε τέτοια φυτά, ορυκτά και ζωικά προϊόντα με τη χρήση τους για ιατρικούς σκοπούς βρίσκονται στις βέδδες, την ινδική ιερή συλλογή σανσκριτικών ύμνων. Το Bhava Prakasha, γραμμένο από τον Bhava-Mishra, είναι το πιο σημαντικό κείμενο για τα βότανα και χαίρει μεγάλης εκτίμησης από τους σύγχρονους επαγγελματίες της Αγιουρβέδα.
Ο μύθος λέει ότι ο Κινέζος αυτοκράτορας Shen-Nong, την 3η χιλιετία π.Χ., δοκίμασε όλα τα βότανα σε μια μέρα, βρήκε περισσότερα από 70 που είχαν φαρμακευτική αξία και κατέγραψε τις ιδιότητές τους. Λέγεται ότι το έργο αυτό είναι ο Shen-Nong-Ben-Cao-Jing, ο πρώτος γνωστός οδηγός χρήσης της κινέζικης φαρμακολογίας, που γράφτηκε όμως στην πραγματικότητα τον 1ο αιώνα π.Χ. Το έργο καταγράφει 365 φαρμακευτικά σκευάσματα, 252 αποτελούμενα από μέρη φυτών, 67 από μέρη ζώων και 46 από είδη ορυκτών, και περιγράφει τα θεραπευτικά τους αποτελέσματα.
Στον Ελλαδικό χώρο, σε επιγραφές της Μινωικής Κρήτης, στη μυθολογία, στα Ομηρικά έπη, στα τα δημοτικά τραγούδια και τη λαϊκή παράδοση, τα βότανα έχουν σημαντικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων. Η καταγραφή των βοτάνων είχε ξεκινήσει από την αρχαιότητα. Ο Ιπποκράτης από τον 5ο π.Χ. αιώνα στα “Διαιτητικά” αναφέρεται αναλυτικά στην προληπτική και θεραπευτική χρήση των βοτάνων και αργότερα ο Θεόφραστος γράφει τα “Περὶ φυτῶν ἱστορίαι” (9 βιβλία) και τα “Περὶ φυτῶν αἰτιῶν” (6 βιβλία).
Ο Νίκανδρος τον 2ο αιώνα π.Χ. γράφει “τα Θηριακά”, στο οποίο καταγράφει τα φυτά που γιατρεύουν τα δαγκώματα ζώων, και “τα Αλεξιφάρμακα”, που αναφέρεται σε αυτά που αντιμετωπίζουν τροφικές ή άλλες δηλητηριάσεις, ενώ ο Κρατεύας, γράφει την ίδια εποχή το πρώτο βιβλίο βοτανικής, το οποίο καταγράφει τα φυτά σε αλφαβητική σειρά, με τις ιδιότητές τους, μαζί με έγχρωμες εικόνες ριζών, στελεχών, φύλλων και ανθέων με σκοπό κάποιος να μπορεί να τα αναγνωρίσει.
Στην Ύστερη Αρχαιότητα (1ος αιώνας μ.Χ.), ο Διοσκουρίδης στο πεντάτομο έργο του “Περί ύλης ιατρικής” επιχείρησε να καταγράψει τις θεραπευτικές και φαρμακευτικές ιδιότητες
των φυτών της Μεσογείου και ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος στην «Φυσική Ιστορία» συγκεντρώνοντας και αναπαράγοντας διάσπαρτα προγενέστερα ελληνικά και λατινικά συγγράμματα, επιχειρεί την πιο μεγάλη βοτανολογική καταγραφή ως τότε.
Τα συγγράμματα αυτά αποτέλεσαν πρότυπα για μεταγενέστερα μεσαιωνικά και νεότερα εικονογραφημένα βοτανικά βιβλία στο Βυζάντιο και τον Αραβικό κόσμο.
Την ίδια εποχή στην δυτική ευρώπη, πρακτικοί θεραπευτές, πειραματίζονται με βοτανικά εκχυλίσματα. Είναι οι γνωστοί μας δρυίδες, κάτι ανάμεσα σε γιατρούς και ιερείς των διάσπαρτων Κέλτικων φύλων. Δυστυχώς, ο Πανοραμίξ και οι συνάδελφοί του δεν άφησαν γραπτά αρχεία για τη γνώση και τις έρευνές τους…
Οι Άραβες, διασώζοντας την αρχαία και νεότερη γνώση κατά τα χρόνια της παρακμής του Βυζαντίου, μετέφρασαν πολλά από τα συγγράμματα περί βοτάνων και αρωματικών φυτών και συνέχισαν μεθοδικά τη μελέτη των βοτανικών φαρμακευτικών και αρωματικών ουσιών.
Από τον 8ο αιώνα, ήταν οι πρώτοι στην ιστορία που διαχώρισαν την ιατρική από τη φαρμακολογία. Τα πρώτα φαρμακεία στον κόσμο ιδρύθηκαν στον αραβικό κόσμο, το 750 μ.Χ. στη Βαγδάτη
Ορισμένες συνθέσεις φαρμάκων που επινοήθηκαν εκείνη την εποχή, μπορούν να βρεθούν στις φαρμακοποιίες ακόμη και σήμερα
Από τον 10ο μ.Χ. αιώνα ο σπουδαίος Πέρσης φιλόσοφος και γιατρός Αμπού Αλί
Ιμπν Σίνα γνωστός σ’ εμάς σαν Αβικέννας, ενσωμάτωσε μια σειρά από κινεζικά φυτικά σκευάσματα στο βιβλίο του “Φαρμακοποιία” και εξέλιξε τη διαδικασία της απόσταξης και παραγωγής των αιθέριων ελαίων. Οι κουρσάροι και οι σταυροφόροι από τον 12ο αιώνα μ.Χ., ανοίγοντας εμπορικούς δρόμους με την ανατολή, συνέβαλαν στο να μεταδοθεί η γνώση της βοτανολογίας και της απόσταξης και στην Ευρώπη.
Η ευρωπαϊκή φαρμακοποιία βασιζόταν ως τον 19ο αιώνα σε μουσουλμανικά γραπτά και εγχειρίδια που υιοθετούσαν τις αρχαίες ιατρικές πρακτικές που προέρχονταν από τη Μεσοποταμία, την Ελλάδα, τη Ρώμη, την Ινδία, την Περσία και την Κίνα.
Κάπως έτσι, φτάνουμε στον 17ο αιώνα όπου οι Άγγλοι βοτανολόγοι John Gerard και ο Nicholas Culpeper προσπαθούν να συγκεντρώσουν όλη αυτή την καταγεγραμμένη γνώση καθώς και αυτή της Κίνας, της Ινδίας και του Θιβέτ, βάζοντας κατά κάποιο τρόπο τα θεμέλια της σύγχρονης φαρμακολογίας, που πλέον στην εποχή μας απομονώνει τα ενεργά από τα αδρανή συστατικά των βοτάνων κατασκευάζοντας ασφαλή και αποτελεσματικά σκευάσματα.
Στο ελληνικό έδαφος απαντώνται περίπου 7500 είδη και υποείδη φυτών με σχεδόν τα 1200 να είναι ενδημικά. Περίπου το ένα στα πέντε από αυτά, είναι αρωματικά ή και φαρμακευτικά.Το κλίμα και η γεωγραφική θέση καθώς και η ποικιλία των οικοσυστημάτων της Ελλάδας είναι καθοριστικοί παράγοντες για αυτόν τον χλωριδικό πλούτο αλλά και για την ποιότητα των ελληνικών βοτάνων, που εμφανίζουν ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά (ποσοστό αιθέριων ελαίων και περιεκτικότητα δραστικών ουσιών) καθοριστικά για τη δράση τους όταν χρησιμοποιούνται για θεραπευτικούς σκοπούς αλλά και για τη γεύση και το άρωμά τους.