Καλέντουλα η φαρμακευτική
Calendula officinalis
H Καλέντουλα η φαρμακευτική, καλέντουλα της γλάστρας, καλέντουλα του κήπου, κατιφές, αγγλική καλέντουλα, σκωτσέζικη καλέντουλα, έχει μακριά ιστορία, που κάνει την ακριβή προέλευση της άγνωστη. Μάλλον είναι εγγενής της μεσογειου, της νότιας Ευρώπης, αλλά και της β. Αφρικής η μέσης ανατολής, που έχει όμως ευρέως εξαπλωθεί βορειότερα στην Ευρώπη, τα βρετανικά νησιά, στην Ασία και αλλού σε θερμές και εύκρατες περιοχές του κόσμου.
Περπατώντας στην ελληνική εξοχή, συναντάμε πολύ συχνά την άγρια εξαδέλφη της Calendula arvensis, πάντα σε πορτοκαλί χρώμα και με μικρότερο άνθος.
Για το λαμπερό χρώμα της, που θυμίζει το χρυσό του ήλιου, συνδέθηκε με τον θεό του φωτός, τον Απόλλωνα. Την συναντάμε όμως σε αποχρώσεις από βαθύ πορτοκαλί, σκούρο πορτοκαλοκόκκινο, φωτεινό κίτρινο, απαλό κίτρινο, έως και ροζ η κόκκινο, αλλά και διπλό, με το εσωτερικό ανθύλλιο πιο σκούρο από το εξωτερικό.
Πήρε το όνομά της από τις Ρωμαϊκές καλένδες, επειδή ξεκινάει ανθίζει στό τέλος του χειμώνα, στις επταήμερες Καλένδες του Μαρτίου, όπου τελούσαν τα Ματρονάλια, τις γιορτές των παντρεμένων γυναικών.
Είναι ιερό λουλούδι, στολίζει ορθόδοξους επιτάφιους, καθολικά αγάλματα της παναγίας, αγάλματα των ινδουιστών, βουδιστικούς ναούς. Στη συμβολική γλώσσα των λουλουδιών, η καλέντουλα συμβολίζει τη λαμπρότητα της νίκης.
Οι βρετανοί την λένε Marigold (το χρυσάφι της Παναγίας), Summer’s bride, Gold-bloom, Sun’s Gold και Sun’s Bride επειδή το λουλούδι της, παρακολουθεί την πορεία του ήλιου, στρέφοντας το κεφάλι προς το μέρος του στη διάρκεια της μέρας.
Τα άνθη της χρησιμοποιούνταν στην Αρχαία Ελλάδα, τη Ρώμη, τη Μέση Ανατολή και στην Ινδία, σαν φαρμακευτικό βότανο, σαν χρωστική ουσία για υφάσματα, καθώς και σε τρόφιμα και καλλυντικά. Πολλές από αυτές τις χρήσεις, εξακολουθούν και σήμερα. Η πιο διαδεδομένη χρήση της στις μέρες μας, είναι για την παρασκευή ελαίου για την προστασία του δέρματος.
Τα πέταλα και η γύρη της φαρμακευτικής Καλέντουλας, περιέχουν τριτερπενοειδείς εστέρες και τα καροτενοειδή flavoxanthin και auroxanthin που είναι αντιοξειδωτικά και σε αυτά οφείλει το χρυσοκίτρινο χρώμα της.
Τα φύλλα και τα στελέχη, έχουν άλλα καροτενοειδή, κυρίως λουτεΐνη, ζεαξανθίνη, και βήτα-καροτίνη, φυτικά εκχυλίσματα που έχουν ευρεία χρήση στα καλλυντικά, πιθανώς λόγω της παρουσίας ενώσεων όπως σαπωνίνες, ρητίνες και αιθέρια έλαια.
Τα άνθη του φυτού, περιέχουν γλυκοσίδες, τριτερπενικές ολιγογλυκοζίτες, γλυκοζίτες σαπωνίνες, λακτόνες.
• Φαρμακολογικές μελέτες του φυτού, έχουν δείξει ότι τα εκχυλίσματά της μπορεί να έχουν αντιιικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Σε in vitro χημικές δοκιμές, το εκχύλισμα μεθανόλης, εμφάνισε αντιβακτηριακή δραστηριότητα και τα εκχυλίσματα μεθανόλης και αιθανόλης έδειξαν αντιμυκητιακή δράση.
• Είναι βότανο λεμφαγωγό, χολαγωγό, αποτοξινωτικό, εμμηναγωγό, επουλωτικό, αντιμικροβιακό, χωνευτικό, αντιφλεγμονώδες και τονωτικό του ανοσοποιητικού.
• Εξωτερικά, η καλέντουλα χρησιμοποιείται κυρίως για τις επουλωτικές, αντισηπτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες της.
Από την αρχαιότητα χρησιμοποιείται σε πληγές γιατι σταματάει την αιμορραγία, προλαβαίνει την μόλυνση, βοηθάει στη γρήγορη επούλωση και να περιορίζει το σχηματισμό ουλών.
Είναι ευεργετική για όλους τους ερεθισμούς του δέρματος, για ελαφρά εγκαύματα, τσιμπήματα από έντομα, μώλωπες, σπυράκια, αιμορροΐδες, σύγκαμα και μετεγχειρητικά τραύματα.
Είναι κατάλληλη για μωρά γιατί είναι αποτελεσματική και ταυτόχρονα ήπια για το ευαίσθητο δέρμα τους.
Σαν βάμμα χρησιμοποιείται για τον καθαρισμό πληγών, για στοματικό διάλυμμα και για κολπικές πλύσεις.
• Είναι όμως ένα θαυμάσιο επουλωτικό και για το εσωτερικό του σώματος όταν καταναλώνεται σαν τσάι ή σαν βάμμα και συγκεκριμένα για το βλενογόννο του πεπτικού συστήματος. Είναι βοηθητική για το τραυματισμένο έντερο από τις κακή διατροφή η από χρήση αντιβιοτικών και την αποτοξίνωση του οργανισμού. Χρησιμοποιείται σε βοτανικές συνταγές για γαστρεντερικές παθήσεις όπως η διάρροια, το έλκος στομάχου και οι φλεγμονές του εντέρου.
• Ο βοτανοθεραπευτής Matthew Wood, βασιζόμενος στην αρχετυπική της ομοιότητα και τον παραδοσιακό της παραλληλισμό με τον ήλιο, της προσδίδει λεμφαγωγές ιδιότητες και θεωρεί την καλέντουλα ένα πολύ καλό βότανο για εκείνα τα σημεία του σώματος που υπάρχουν λεμφαδένες και “δεν τα βλέπει ο ήλιος”, όπως η περιοχή κάτω από τη μασχάλη, την χρησιμοποιεί για την αποσυμφόρηση των πρησμένων αδένων και προτείνει μασάζ του στήθους με λάδι καλέντουλας για την πρόληψη του καρκίνου του μαστού.
• Τονώνει το ανοσοποιητικό, ρίχνει τον πυρετό, αντιμετωπίζει τις ουρολοιμώξεις, μυκητιάσεις, τη φλεβίτιδα και τους κιρσούς, γυναικολογικές μολύνσεις, ανακουφίζει στον έρπη και στην ψωρίαση.
• Συνδυαστικά με τη βαλεριάνα και το βιβούρνο είναι εμμηναγωγό, ρυθμίζει τον κύκλο και μειώνει τους πόνους της περιόδου. Κατά τον τοκετό, διευκολύνει στις συσπάσεις της μήτρας και στην αποβολή του πλακούντα ενώ το μασάζ γύρω από τον κόλπο με το λάδι της κατα τους μήνες της εγγυμοσύνης, δίνει την επιθυμητή ελαστικότητα στην περιοχή.
• Για τους θεραπευτές, η καλέντουλα είναι ένα από τα βότανα που φέρνουν ζέστη και φως, στο φυσικό και στο συναισθηματικό μας σώμα. Η ζέστη αυτή τονώνει και αναζωογονεί τα κύτταρα και τους ιστούς, βελτιώνει τη λειτουργία των οργάνων και αυξάνει τη ροή της ενέργειας μέσα στον οργανισμό, φέρνει ευεξία και διαύγεια πνεύματος.
• Η καλέντουλα είχε και μαγειρικές χρήσεις. Οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν ένα μείγμα καλέντουλας και ξυδιού σαν καρύκευμα σε κρεατικά και σαλάτες.
Τα λουλούδια της είναι βρώσιμα, έχουν ελαφριά, αρωματική και πικρούτσικη γεύση και χρησιμοποιούνται συχνά σε σούπες, πιάτα με ρύζι, σαλάτες και για να χρωματίσουν σαλάτες, τυριά και βούτυρα, για γαρνιτούρα σε πιάτα και αντί για σαφράν.
• Το εκχύλισμα των πετάλων της, σαν μαλακτικό των μαλλιών τα κάνει φωτεινά και ανάλαφρα. Η καλέντουλα στη γλάστρα η το περιβόλι βοηθά στον έλεγχο των εντόμων.